İzmir Denizi’nde Köpekbalığı Var mı?
Arkadaşlar, sahilde güneşi jel olarak benzemeye başlamadan önce bir soru: gerçekten İzmir Körfezi’nde ya da genel olarak Ege Denizi kıyılarında “köpekbalığı var mı?” endişesi nereden geliyor? Çünkü bana kalırsa bu ifade yalnızca yüzeyde bir korku hikâyesi değil; aynı zamanda denizimizin durumu, medya algısı ve turizmin mantığı üzerinde düşündürmesi gereken bir ayna. Şimdi bu durumu tüm çarpıcı yönleriyle birlikte değerlendirelim.
Mevcut Durum: Ne Biliniyor?
Evet — Türkiye’nin sahil denizlerinde gerçek anlamda köpekbalığı türleri var. ([sharksider.com][1]) Örneğin bilimsel araştırmalarda, Shortfin mako shark (Isurus oxyrinchus) türünün İzmir açıklarında kayıtlarının olduğu belirtiliyor. ([dergipark.org.tr][2]) Öte yandan uzmanlar “Ege ve Akdeniz’de köpekbalığı sayısında artış yok, bilakis azalma var” diyorlar. ([yeniasir.com.tr][3]) Ayrıca, İzmir Körfezi’nde veya sahil yakınlarında güvenilir bir biçimde sık rastlanan, kıyıda yüzenlerin karşısına çıkan tipik “beyaz köpekbalığı saldırısı” hikâyelerinden bahsetmek için yeterli veri yok. ([denizaltiyasamlari.com.tr][4])
Tartışmalı Noktalar: Korku mu, Gerçeklik mi?
Turistlerin, sahil sakinlerinin ve sosyal medyanın “kuyruk yüzgeci suyun üstünde çıkmış bir şeye rastladım” diye yaptığı paylaşımlar var. Ama bu görüntülerin kesin olarak köpekbalığı olup olmadığı tartışmalı. Örneğin Marlin balığı ya da gagalı kılıç balığı türleri “köpekbalığı” zannedilmiş olabilir. ([yeniasir.com.tr][3])
Medya “köpekbalığı varmış” manşetleri atarken, bilimsel gerçeklik çoğunlukla “az ve derin sularda bulunan”, insanla etkileşimi düşük türler olarak çıkıyor. Bu, sahilde güneşlenip denize girenlerin hissettiği “risk” algısıyla bilimsel veri arasındaki farkı ortaya koyuyor.
Biz “İzmir’de köpekbalığı var mı?” diye sorarken aslında iki farklı soru karışıyor: (a) “Köpekbalıkları İzmir açıklarında yaşıyor mu?” ve (b) “Kıyıya yakın, insanla etkileşime girecek türler var mı?” Bu ikisi birbirinden ayrı. Birinci daha kolay evet; ikincisi ise “çok düşük ihtimalle” cevaplanıyor.
Turizm kaygısı da devreye giriyor: Sıcak kumsal, berrak su, güvenli deniz… İnsanlar “köpekbalığı gelmiş mi” diye tedirgin olursa, turizm etkilenebilir. Bu da, bazen “köpekbalığı görüldü” haberlerinin abartılı çıkmasına neden olabilir.
Ayrıca, ekolojik açıdan bakarsak: Köpekbalıkları, deniz ekosisteminin önemli göstergelerinden biri. Zayıf bir popülasyon, deniz sağlığının bozulduğuna da işaret olabilir. Örneğin Türkiye’de bu türlerin sayısının azaldığına dair veriler mevcut. ([yeniasir.com.tr][3])
İzmir Özelinde: Neler Bilmeliyiz?
İzmir Körfezi ve açık Ege suları, yapısal olarak sahil girişi, delta, lagün gibi özellikler taşıyor. Örneğin İzmir Bay “Important Shark & Ray Area” olarak tanımlanmış. ([sharkrayareas.org][5])
Ancak bu, sahil suyunda serbestçe yüzülen “köpekbalıklarıyla dans” anlamına gelmiyor. Bilimsel kayıtlar, köpekbalıklarının daha çok açık denizlerde, daha derin veya daha az insan hareketliliği olan bölgelerde bulunduğunu gösteriyor. ([dergipark.org.tr][2])
Dolayısıyla sahilde tatil yapıyorsanız: panikle yüzeyi terk etmeniz gereken bir durum değil. Ama yine de “her şey kontrol altında” demek de saf gerçeklik olmayabilir — bilinçli olmakta fayda var.
Geleceğe Bakış: Ne Olabilir?
Denizlerimiz ısınıyor, oksijen düzeyleri değişiyor, ekosistem baskısı artıyor. Bu koşullar altında köpekbalıkları habitatlarını değiştirebilir, kıyıya daha yakın veya daha sık rastlanan alanlara yönelme ihtimali ortaya çıkabilir. Örneğin benzer senaryolar ([turkiyetoday.com][6])
Turizm ve yerel halk açısından bu durum, sadece “köpekbalığı var mı” sorusunun ötesinde: denizin sağlığı, deniz canlılarının korunması, ekosistem dengesi açısından bir uyarı işareti olabilir.
Eğer biz denizi sadece “yüzme ve güneşlenme” alanı olarak görmeye devam edersek, başka bir sorunla karşılaşabiliriz: sahillerde göreceğiniz türlerin azalması ya da beklenmedik şekilde artması — ki her iki senaryo da kontrolsüzlük göstergesi olabilir.
Provokatif Soru Zamanı
Sahilde keyifle girip yüzdüğünüz denizin “ölü balıklarla dolu” değil de birilerinin korktuğu bir “köpekbalığı buluşma noktası” olmaması sizce ne kadar tesadüf?
“Köpekbalığı varmış” iddiaları bizleri denizden uzaklaştırıp daha güvenli görünen havuzlara mı yönlendiriyor? Bu, turizmin doğasını değiştiren bir etki olabilir mi?
Denizimizin ekosistemi bu kadar kırılganken — biz insanlar olarak “neden köpekbalığı gördük” yerine “neden göremiyoruz” sorusunu sormalı değil miyiz?
Sonuç
Özetle: Evet — İzmir ve Ege kıyılarında köpekbalığı türleri var. Ancak haykırılması gereken gerçek bu değil: Bu türlerin sahile yakın, insanla sık karşılaşan türler olmadığı; kıyıya yakın sahadayken panik yapmanız gereken bir durum olmadığı. Bilinçli olmalı, denizin sadece “bizim eğlence alanımız” olmadığını kabul etmeli. Çünkü köpekbalıkları eksiliyorsa, bu denizin kendi iç sağlığının ve bizim ilişkileniş biçimimizin göstergesi olabilir.
[1]: https://www.sharksider.com/sharks-in-turkey/?utm_source=chatgpt.com “List of Sharks in Turkey with Pictures”
[2]: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1443866?utm_source=chatgpt.com “Recent Occurrence of Shortfin Mako Shark, Isurus oxyrinchus … – DergiPark”
[3]: https://www.yeniasir.com.tr/izmir/2023/07/19/ege-ve-akdenizde-kopek-baligi-sayisinda-artis-var-mi-uzman-isim-acikladi?utm_source=chatgpt.com “Ege ve Akdeniz’de köpek balığı sayısında artış var mı? Uzman isim …”
[4]: https://denizaltiyasamlari.com.tr/izmirde-kopek-baligi-var-mi/?utm_source=chatgpt.com “İzmir’de Köpek Balığı Var Mı? – denizaltiyasamlari.com.tr”
[5]: https://sharkrayareas.org/portfolio-item/izmir-bay-isra/?utm_source=chatgpt.com “Izmir Bay ISRA – Important Shark Ray Areas”
[6]: https://www.turkiyetoday.com/lifestyle/viral-shark-videos-spark-fear-in-turkiyebut-are-swimmers-really-at-risk-3203552?utm_source=chatgpt.com “Viral shark videos spark fear in Türkiye—but are swimmers really at …”